Tetive (lat. tendo) predstavljaju vezu između mišića i kostiju. Omogućavaju nam da se krećemo, slično koncima na marioneti, prenoseći snagu mišića na kosti. Istovremeno, mogu da izdrže neverovatna zatezna opterećenja do jedne tone po kvadratnom centimetru. Ali iako zvuči kao da su tetive neuništive, one su pod povećanim rizikom od povreda, upale i oštećenja od prekomerne upotrebe.
Kako su građene tetive?
Tetive se sastoje od stabilnih kolagenih vlakana, kolagenog vezivnog tkiva. Kolagenska vlakna su povezana zajedno i okružena zaštitnom kožom tetiva (Peritendineum). Ovo omogućava tetivama da glatko klize preko kostiju. Neke tetive su uz to na manje ili više produženim relacijama okružene tetivnim ovojnicama. One štite tetive i služe kao kanal vodilja npr. na ručnom zglobu i na stopalima.
Tetive sadrže vrlo malo krvnih sudova, pa je njihov metabolizam spor. U poređenju sa kostima i mišićima, tetive se teže obnavljaju i leče samo uz napor nakon povrede. Najjača i najpoznatija tetiva u ljudskom telu je Ahilova tetiva. Povezuje muskulaturu potkolenice sa petnom kosti i omogućava nam da stojimo na prstima ili da se snažno odgurnemo kada trčimo i skačemo.
Bez tetive nema trbušnjaka
U anatomiji se razlikuju različite vrste tetiva: Inicijalne tetive su npr. bliže pričvršćene na sredini tela i na manje pokretnim delovima skeleta, dok pristupne tetive koje dolaze iz istog mišića leže dalje od trupa. Pored toga, postoje među-tetive i ravne tetivne ploče (aponeuroze). Među-tetive nemaju kontakt sa kostima, već povezuju više mišića međusobno.
Pri tome idu okomito u odnosu na smer mišićnih vlakana i dele ih na segmente. I ravni trbušni mišić je podeljen sa nekoliko među-tetiva, što znači da bez tetiva poznate pločice ne bi bile moguće. Tetivne ploče se sastoje od više slojeva kolagenih vlakana koja se preklapaju i povezuju više mišića istovremeno. Također, služe ne samo za prenos snage, već i za stabilizaciju i npr. podržavaju krvne sudove. Aponeuroze se mogu naći npr. na dlanu, u zglobu kolena, svodovima stopala ili u nepcu.
Prekomerna upotreba i habanje oštećuju tetive
Ako su tetive preopterećene, može doći do iritacije i upale tetiva, što se manifestuje smanjenom pokretljivošću, bolom pri opterećenju i otokom. I ovojnice tetiva često isto ispaštaju. Dug rad za računarom, na primer, često dovodi do upale ovojnice tetive (tendovaginitis) u zglobu, takozvanoj ruci za miš. Ali i često kuckanje po telefonu, produženo vežbanje na muzičkom instrumentu, monotone manuelne radne aktivnosti ili monotoni pokreti tokom sporta (npr. tenis i golf) mogu dovesti do velikog opterećenja na tetive.
Posebno su pogođene tetive u predelu ramena, lakta i ručnog zgloba. Ako se nadražene tetive ne oslobode, preti začarani krug, jer zapaljenje usled smanjene sposobnosti regeneracije tetiva može brzo da postane hronično.
Kroz upalu se često menjaju površina tetiva i omotač tetiva, zbog čega se pri kretanju javlja primetno i čujno „krckanje”. Osim toga, može doći do nodularnog zadebljanja tetive, tako da ona više ne može slobodno da klizi i ograničeno je savijanje i istezanje ekstremiteta. To je, na primer, slučaj sa „savijenim prstom“, upale tetivne ovojnice kod tetive prsta.
Zato ne shvataj olako prve simptome upale ovojnice tetiva, već se brzo javi lekaru u slučaju tegoba. Ovo je jedini način za brzu dijagnozu i lečenje.
Prvo pucanj, a onda ništa više
Pored stalnog preopterećenja, tetive oštećuju i trzaji i brzi pokreti. Ako je opterećenje preveliko, tetiva se može slomiti. U sportovima kao što su fudbal, rukomet ili tenis, Ahilova tetiva je posebno ugrožena. Glasan prasak poput biča najavljuje lomljenje naše najdeblje tetive. Pojavljuje se otok i bol. Tada se je važno strpljenje, jer regeneracija traje određeno vreme.
Potpuno funkcionalne Ahilove tetive retko pucaju. Najčešće je tkivo već ranije oštećeno. Razni lekovi, hronična nepravilna i prekomerna opterećenja, nedostatak kretanja, metabolički poremećaji (npr. dijabetes melitus), slabost vezivnog tkiva ili habanje usled starosti mogu vremenom da oslabe tetivu.
Dobro pazi na svoje tetive! Promene držanja, redovne pauze, potporni zavoji i ergonomski alati mogu pomoći u sprečavanju iritacije tetiva. I…kreći se! Redovna fizička aktivnost ne samo da jača mišiće, već i trenira tetive. Ali ne zaboravi da se pre toga dobro zagreješ.
